Opony bieżnikowane - fakty, mity i uprzedzenia
Ekologia w praktyce
Wiele osób i firm oraz instytucji informuje w mediach o potrzebie ochrony świata przed: zanieczyszczeniami, eliminacją CO2 i innych szkodliwych gazów oraz pyłów, a także redukcją odpadów gromadzonych na wysypiskach śmieci. Jest to temat bardzo popularny na salonach wielkiej światowej polityki. Tymczasem, mając do dyspozycji technologie sprawdzone i weryfikowane oraz rozwijane od lat w zakresie regeneracji opon poprzez wymianę bieżnika na nowy nie prowadzi się takiej kampanii. Osoby niezwiązane z branżą ulegają stereotypom i często uważają opony te za dużo gorsze od opon nowych. Wyjątek stanowią firmy transportowe, które przekonały się w okresach różnych kryzysów, że jest to znakomite obniżenie kosztów bez większego ryzyka dla terminowości i bezpieczeństwa przewozów.
Legislacja dotycząca opon bieżnikowanych
Od roku 1954 roku działa Europejskie Stowarzyszenie Producentów Opon Bieżnikowanych, którego zadaniem jest reprezentowanie interesów producentów opon bieżnikowanych i ich sprzedawców. Jest to niezmiernie ważne, by branża była zjednoczona, bo to istotne dla funkcjonowania rynku w aspekcie ekologicznym i kosztowym oraz społecznym (miejsca pracy i czyste środowisko). Rynek producentów opon bieżnikowanych przechodził trudne chwile, w okresie olbrzymiego importu opon z Azji. Wówczas cena opon nowych z importu spoza Unii Europejskiej była zbliżona do ceny opon bieżnikowanych. Efektem działań chroniących rynek europejskich producentów opon, w tym opon bieżnikowanych były działania podjęte przez Komisję Europejską, która 11 sierpnia 2017 roku wszczęła dochodzenie antydumpingowe w odniesieniu do przywozu do Unii niektórych opon pneumatycznych i w dniu 14 października 2017 roku rozpoczęła odrębne dochodzenie antysubsydyjne dotyczące przywozu do Unii nowych lub bieżnikowanych opon do autobusów lub samochodów ciężarowych, pochodzących z Chin. W Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej zostało w dniu 7 lipca 2022 ogłoszone rozporządzenie wykonawcze komisji (UE) 2022/1175 i w załącznikach I oraz II zostały przedstawione wykazy przedsiębiorstw, których dotyczy unieważnienie rozporządzenia wykonawczego (UE) 2018/1579 (rozporządzenie antydumpingowe wyżej przedstawione). Zatem wyrokiem sądu firmy chińskie skutecznie odwołały się od decyzji Komisji Europejskiej i można spodziewać się wzrostu ilości tanich opon na rynku.
Jakość opon bieżnikowanych i wymagania prawne
Wielu decydentów nie ufa jakości opon bieżnikowany, a tymczasem zgodnie z Rozporządzeniem Wykonawczym Komisji Europejskiej (UE) 2018/1579 z dnia 18 października 2018 r. opony te mogą być sprzedawane „…na pierwszy montaż”. Opony zgodnie z prawem klasyfikuje się na trzy grupy. Klasyfikacja ta opiera się o wyniki badań opon pod względem skuteczności działania w zakresie bezpieczeństwa i parametrów technicznych oraz jakościowych. Przepisy Regulaminów EKG ONZ nr 108 i 109 są warunkiem obowiązkowym, by móc zgodnie z prawem wprowadzać do obrotu opony bieżnikowane na rynku Unii. Proces produkcyjny nowych opon i opon bieżnikowanych jest inny, ale efekt końcowy jest porównywalny i umożliwia montowanie opon bieżnikowanych na kołach autobusów albo samochodów ciężarowych pod warunkiem spełnienia wszystkich wymogów prawnych. Producent opon bieżnikowanych musi uzyskać właściwą wytrzymałość opony i przyczepność do drogi. Komisja Europejska dokonała podziału opon na trzy segmenty:
opony segmentu pierwszego (1), o większej trwałości, wykorzystującej najnowsze technologie i o najlepszych osiągach za wyższą cenę początkową,
opony segmentu drugiego (2), wytworze często przez producentów opon premium, o trwałości większej niż marki segmentu 3 przy koszcie niższym niż koszt marki premium, za cenę początkową wyższą niż w przypadku opon segmentu 3,
oponę segmentu trzeciego (3) o najniższym koszcie początkowym, ale o najmniejszej trwałości i najniższych osiągach (opony o niższej jakości i bardzo ograniczonych możliwościach bieżnikowania).
Powstała zatem trudność interpretacji trwałości i jakości opon. Dlatego decyzją Rady Europy z dnia 13 marca 2006 roku wszyscy producenci opon bieżnikowanych mają obowiązek stosowania Regulaminów nr 109 i 108 Europejskiej Komisji Gospodarczej Organizacji Narodów Zjednoczonych (EKG ONZ) w sprawie opon bieżnikowanych. Przepisy te są warunkiem obowiązkowym w odniesieniu do wprowadzenia do obrotu na rynku Unii opon bieżnikowanych. Producent opon bieżnikowanych musi zapewnić spełnienie przez opony bieżnikowane wymogów bezpieczeństwa i kontroli jakości produkcji w taki sam sposób jak ma to miejsce w przypadku nowych opon.
Opony bieżnikowane versus opony trzeciego (3) segmentu
Badania prowadzone przez Komisję Europejską wykazały, że przywóz towarów po cenach dumpingowych dotyczy głównie segmentu trzeciego (3). W przypadku rosnącej konkurencji między oponami wyższej jakości importowanymi z Chin a oponami produkowanymi na terenie Unii Europejskiej nastąpił spadek marż sprzedażowych na oponach segmentu pierwszego (1) wytwarzanych w Europie. Mniejsze przychody ze sprzedaży opon zniechęcają producentów do inwestowania i wprowadzania innowacji. W treści Rozporządzenia Wykonawczego Komisji Europejskiej (UE) 2018/1579 z dnia 18 października 2018 roku możemy przeczytać:
„ … Jeden z hiszpańskich producentów opon bieżnikowanych do klasy 1 zalicza opony firm Hankook Michelin, Continental, Goodyear i Bridgestone. Komisja Europejska ustaliła, że opony premium firm Hankook można poddawać bieżnikowaniu dwa razy …”.
Podstawą skutecznego bieżnikowania jest jakość karkasów, która teoretycznie pozwala na trzykrotne bieżnikowanie niektórych rozmiarów opon w najwyższej jakości. Zdaniem autora niniejszego artykułu, sama nazwa producenta na boku opony nie oznacza, że automatycznie taką oponę można bieżnikować. Zależy to od stanu technicznego karkasu, który powinien być poddany badaniom wstępnym przed rozpoczęciem procesu bieżnikowania opony.
Wskaźniki ułatwiające zarządzanie gospodarką oponami
Styl jazdy i sposób parkowania oraz parametr, który autor niniejszego artykułu określił w badaniach własnych jako tonokilometry na rok Tk pozwala wstępnie segregować i szacować przydatność karkasów do wykorzystania w procesie bieżnikowania.
Gdzie:
Mp - masa własna pojazdu bez obciążenia [kg]
Mo- masa przewożonych osób [kg]
Mt - masa przewożonego towaru [kg]
D - liczba przejechanych kilometrów w ciągu roku [km]
Y - lata [rok, 2 lata itp.]
Drugim parametrem, który wynika z prowadzonych badań jest określenie wskaźnika działań serwisowych na ilość przejechanych kilometrów S.
Gdzie:
S - wskaźnik działań serwisowych przypadający na ilość przejechanych km,
C - liczba dokonanych pomiarów ciśnienia i zarejestrowanych w dokumentacji,
M - liczba montaży opony na feldze,
Z - liczba zrealizowanych demontaży opony z felgi,
N - liczba napraw serwisowych opony,
P - liczba wykonanych pogłębień bieżnika (jeśli opona ma taką możliwość),
D - liczba przejechanych kilometrów w ciągu roku [km],
Wartość poniżej zero (0) oznacza, że należy zweryfikować i poprawić działania związane z kulturą użytkowania opon. Im współczynnik S jest większy od zera (0), tym wyższa jakość serwisowania opon i możliwość ich regeneracji poprzez ponowne nałożenie bieżnika. Część danych może być trudna do oszacowania. Wówczas można przyjąć wartości średnie. W przypadku firm transportowych, które posiadają dużą flotę pojazdów i firm bieżnikujących opony można wprowadzić nowe procedury - celem zbierania przedstawionych powyżej danych. Wzory te są uniwersalne dla każdej grupy opon, także lotniczych i rolniczych oraz do wózków widłowych, a także sprzętu budowlanego. Im większa jest opona, tym efektywność ekonomiczna ich bieżnikowania znacznie się poprawia.
Podsumowanie
Bieżnikowanie opon to fantastyczne rozwiązanie pozwalające zaoszczędzić środki finansowe pod warunkiem perspektywicznej polityki osób nadzorujących floty pojazdów. I analogicznie, firmy produkujące opony bieżnikowane muszą inwestować i doskonalić kadrę oraz modernizować własne wyposażenie. Przemysł regeneracji opon jest uzależniony od cen prądu, gazu i surowców. Zatem know-how musi być ciągle ulepszane i produkowane opony powinny być badane wielokryterialnie. Koszty te można rozdzielić korzystając z zewnętrznych, niezależnych doradców technologicznych. Nie da się przeprowadzić modernizacji fabryki i technologii zmieniając tylko dane w arkuszu kalkulacyjnym. Wielkość produkcji i cena opon bieżnikowanych to proces bardzo złożony i trudniejszy do wyznaczenia właściwej ceny - niż w przypadku produkcji opon nowych, ponieważ w przypadku opon bieżnikowanych proces ten jest uzależniony od dostępności dobrej jakości karkasów. Liderzy rynku oponiarskiego zaobserwowali, że jest to obszar do zagospodarowania i coraz poważniej rozważają ekspansję w tym kierunku, deklarując wzrost ilości opon bieżnikowanych oraz produkowanych na bazie surowców z recyklingu. Prowadząc badania w obszarze rynku oponiarskiego i rozwoju nowoczesnych technologii produkcji opon, można zadbać o to, by pozostały na rynku bieżnikownie opon nienależące do wielkich korporacji. Zachowanie proporcji pomiędzy udziałem w rynku podmiotów gospodarczych o różnej wielkości i kapitale jest bardzo korzystne dla zrównoważonego rozwoju. Istnieje zatem konieczność prowadzenia badań rozwojowych i modernizacji wyposażenia produkcyjnego oraz kontroli wykonania opon bieżnikowanych, co jest wymuszone prawem i rozwojem rynku. Klienci, którzy nie korzystali z opon bieżnikowanych, mogą rozważyć ich zakup pod warunkiem, że są to opony, które były przebadanie i posiadają aktualne dokumenty homologacyjne.
Tekst i fot: dr inż. Paweł Knast
